فعالیت روبه ‌تزاید بازاریابی شبکه‌ای به‌عنوان پدیده‌ای نوین در چرخه داد و ستد و نظام توزیع کالاهای داخلی و وارداتی، ضرورت ساماندهی، نظارت و قانون‌مندکردن آن‌ها را ایجاب کرده است. دستورالعمل حاضر در همین راستا تهیه و تدوین شده و شامل تعاریف و مقررات ناظر بر نحوه تأسیس و فعالیت بازاریابی شبکه‌ای است.

ماده 1- تعریف

1- 1: بازاریابی شبکه‌ای

بازاریابی شبکه‌ای، عبارت است از ارائه خدمات واسطه‌گری به صورت شبکه‌ای به نحوی که خریداران کالا به بازاریابی و جذب خریداران جدید اقدام کنند، و درصدی از قیمت فروش کالا به وسیله بازاریابان زیر مجموعه شبکه متصل به خود را از صاحب کالا، به‌عنوان پاداش یا پورسانت خدمات بازاریابی، دریافت کنند.

تبصره: کالاهای قابل عرضه توسط بازاریابان شبکه‌ای با اخذ تأییدیه کمیته نظارت، می‌تواند از تنوع و تعدد برخوردار باشد

1-2: بازاریاب

بازاریاب، عبارت است از یک شخص حقیقی که به عملیات واسطه‌گری (دلالی) انواع کالاها از طریق تبلیغات و یا سایر طرق و وسایل قانونی می‌پردازد و به جذب مشتری و فروش آن‌ها اشتغال دارد.

1-3: شرکت بازاریابی شبکه‌ای

شرکتی است که به فعالیت بازاریابی شبکه‌ای (مطابق تعریف بند 1-1-) برای خود یا به نمایندگی از صاحب کالا و یا از طرف نمایندگی رسمی فروش او، اقدام می‌کند.

ماده 2- شرایط و مدارک مورد نیاز برای دریافت مجوز فعالیت بازاریابی شبکه‌ای از مرکز امور اصناف و بازرگانان:

الف) شرایط و ضوابط:

2-1: ارائه طرح توجیهی تجاری و برنامه‌های عملیاتی پیش‌بینی شده شرکت متقاضی.

تبصره (1): شیوه و ساختار فنی طرح تجاری شرکت باید شفاف، مستند، قابل ارزیابی و [قابل] نظارت … و دارای توجیه اقتصادی باشد. طرح تجاری شرکت باید قبل از شروع فعالیت به تصویب کمیته نظارت برسد و هرگونه فعالیت برخلاف طرح تجاری مصوب کمیته نظارت ممنوع [است] و در صورت بی‌توجهی به تذکر کمیته نظارت، مجوز فعالیت شرکت توسط مرکز امور اصناف و بازرگانان لغو یا ابطال خواهد شد.

تبصره (2): درصورت موافقت مقدماتی کمیته نظارت با طرح ارائه شده و پیش‌نویس اساسنامه و اظهارنامه ثبت شرکت، متقاضیان می‌توانند به ثبت شرکت اقدام کنند.

2-2: مدرک

مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره شرکت باید حداقل دارای مدرک لیسانس یا معادل آن باشند.

2-3: اولویت ها

شرکت‌های سهامی خاص که حداقل سرمایه آن‌ها بیش از دویست میلیون ریال باشد، در اولویت اخذ مجوز قرار دارند.

2-4: پرداخت پورسانت‌ها فقط در قبال فروش و ارائه محصولات

 پرداخت پورسانت‌ها و پاداش‌ها به مشتریان و بازاریابان فقط در قبال فروش و ارائه محصولات امکان‌پذیر است و پرداخت هرگونه وجه یا محصولی با ارزش دیگر به مشتریان و بازاریابان و یا تعهد آنکه در طرح تجاری شرکت (که قبلا به تصویب کمیته نظارت رسیده ) پیش بینی نشده باشد، ممنوع است.

2-5: شفافیت میزان پورسانت و …

میزان پرداخت پاداش و یا پورسانت، تعداد سطوح دریافت کننده و محدودیت‌های آن باید ضمن درج در طرح تجاری، کاملا شفاف و قابل سنجش باشد.

2-6: رعایت نسبت کفایت سرمایه شرکت

 نسبت کفایت سرمایه شرکت، که بعداً توسط کمیته نظارت اعلام خواهد شد، باید رعایت شود.

2-7: قیمت محصولات ارائه شده

قیمت محصولات ارائه شده نباید بیش از محصول مشابه در بازار باشد و در مواردی که مشابهی وجود ندارد تابع سایر قوانین و مقررات خواهد بود.

2-8: ممنوعیت ها

گسترش شبکه انسانی و صرفاً جذب توزیع کنندگان کالا و پول‌گردانی و ارائه محصولات موهومی، خرید و فروش جایگاه در نمودار درختی و یا محصولاتی که تولید آن‌ها محتمل باشد، ممنوع است.

2-9: تعهدنامه کتبی

 ارائه تعهدنامه کتبی تعیین حسابرس و بازرس شرکت از میان فهرست مورد تأیید کمیته نظارت و ارائه گزارش مالی ماهانه و سالانه به کمیته مذکور و همچنین حضور نماینده کمیته در مجامع عمومی شرکت.

تبصره 1- نرم‌افزار حسابداری مورد استفاده این شرکت‌ها باید مورد تأیید کمیته نظارت باشد و امکان تأمین اطلاعات مورد نیاز کمیته نظارت را به صورت لحظه‌ای داشته باشد. همچنین شرکت باید امکان دسترسی کامل برای رؤیت تمامی اطلاعات مالی و استخراج آمار مورد نیاز کمیته نظارت را به صورت بدون وقفه فراهم کند.

تبصره 2 – در قرارداد منعقده بین شرکت و بازرسان و حسابرسان منتخب، آن‌ها باید موظف به نظارت لحظه به لحظه بر عملیات مالی شرکت شوند و می‌بایست به ویژه موارد زیر را مرتباٌ تحت نظر قرار داده و به محض تخطی از آن‌ها توسط شرکت، مراتب را به کمیته نظارت اطلاع دهند:

 نظارت بر عدم انحراف از اساسنامه شرکت و طرح تجاری مصوب کمیته نظارت.

 نظارت بر رعایت نسبت‌های مالی و ذخیره‌های اعلامی از سوی کمیته نظارت.

 نظارت بر صحت عمل‌کرد نرم افزار حسابداری، نرم افزار اعلام پادش‌ها و یا پورسانت‌های مشتریان و بازاریابان و عدم تغییر نرم افزار مصوب.

 نظارت بر صحت حساب‌های مهم و نیز ارقام با اهمیت.

 نظارت بر رعایت کامل مقررات الزام آور برای شرکت‌های موضوع این دستورالعمل.

همچنین حسابرسان قانونی موظف‌اند به تحلیل‌های آینده نگر مطابق با درخواست‌های کمیته نظارت اقدام و نتایج آن را به کمیته مذکور ارسال کنند.

2-10: ممنوعیت دریافت وجه یا معادل آن به عنوان حق عضویت و…

دریافت هرگونه وجه یا معادل آن، تحت عنوان حق عضویت، سپرده‌گذاری و یا قبول نمایندگی به منظور سپرده‌گذاری یا قبول نمایندگی برای هرگونه فعالیت اقتصادی سودآور دیگر ممنوع است.

2-11: لزوم حسابهای بانکی دارای مجوز برای تمامی پرداخت ها و دریافت ها

تمامی پرداخت‌ها و دریافت‌های مربوط به مشتریان و بازاریابان باید الزاماٌ از طریق حساب‌های بانکی در بانک‌های دارای مجوز از بانک مرکزی در داخل کشور صورت گیرد و شرکت حق افتتاح و یا تخصیص اعتبار به صورت مجازی و در محیط اینترنت را نخواهد داشت.

اطلاع‌رسانی تعهدات شرکت (اعم از وجه نقد وکالا) به مشتریان، مشروط به هم‌خوانی آن با سیستم حسابداری و اطلاعات بانک بلامانع است.

شرکت باید دارای دفاتر قانونی و صورت‌های مالی شفاف باشد و تمامی عملیات مالی خود را (درآمدها، پرداخت پورسانت‌ها، خرید محصولات و غیره) از طریق حساب‌های مشخص و قابل نظارت انجام دهد.

2-12: شرایط فعالیت مجازی

 در صورت فعالیت مجازی، متن نرم‌افزاری اطلاع‌رسانی درختواره‌های مشتریان (شبکه) و وجوه واریزی به حساب آنان باید قبلاٌ به تصویب کمیته نظارت رسانده شود. سامانه اینترنتی مزبور باید در شرکت‌های میزبان داخلی راه‌اندازی شود و به‌روزرسانی آن بدون مجوز کمیته ممنوع است.

2-13:

 شرکت بازاریابی حق جذب مشتری از خارج کشور را خواهد داشت، لیکن حساب‌های مربوط به مشتریان مذکور باید به صورت جداگانه در دفاتر حسابداری نگهداری شود.

شرکت حق پرداخت وجه به مشتریان خارجی را از محل وجوه مشتریان ایرانی ندارد. در صورت نیاز به خروج ارزهایی به خارج از کشور که قبلاٌ از مشتریان خارجی دریافت شده، موضوع قبلاٌ باید به تأیید حسابرس رسیده باشد و گزارش آن به کمیته نظارت نیز ارائه شود.

2-14- فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای که محل تأسیس آن‌ها در خارج کشور و یا مناطق آزاد تجاری، صنعتی و اقتصادی باشد، مشروط به تأسیس و ثبت نمایندگی و یا شعبه در داخل کشور با رعایت تمامی مقررات این دستورالعمل و سایر قوانین و مقررات مربوط به ثبت نمایندگی‌های خارجی و ارایه تضمین‌های مالی معتبر است.

2-15- اسامی شرکت‌های دارای مجوز از طریق سایت اینترنتی اطلاع‌رسانی مرکز امور اصناف و بازرگانان و سایر روش‌های مناسب به اطلاع عموم خواهد رسید.

تبصره: فهرست شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای فاقد مجوز و نیز شرکت‌های هرمی، توسط کمیته نظارت به مرکز امور اصناف و بازرگانان اعلام می‌شود و از طریق مراجع ذی‌صلاح از فعالیت آن‌ها جلوگیری خواهد شد.

شرایط ادامه فعالیت شرکت:

2-16- شرکت موظف است حداکثر ظرف ده روز پس از درخواست مشتریان، وجه یا کالای مورد تعهد را تأمین کند و حق ندارد مشتریان یا بازاریابان را مجبور کند پاداش مورد تعهد را از کالایی خاص انتخاب کنند، مگر آنکه این موضوع قبلاٌ در طرح تجاری شرکت به صراحت قید شده باشد. کمیته نظارت می‌تواند پس از دریافت اولین شکایت در مورد پرداخت نشدن پاداش و یا عدم تحویل کالای مشتری یا بازاریاب به بررسی موضوع اقدام و در صورت تأیید آن، اخطاریه‌ای پنج روزه را از طریق مرکز امور اصناف و بازرگانان برای شرکت مورد نظر صادر کند. درصورت بی‌توجهی شرکت به اخطاریه صادره، مرکز امور اصناف و بازرگانان می‌تواند به توقف فعالیت آن اقدام کند.

تبصره: در صورتی که مشتریان یا بازاریابان داوطلبانه به دریافت وجوه یا کالای مورد تعهد شرکت در موعد مقرر اقدام نکنند، هیچ گونه سود یا خسارتی علاوه بر تعهد شرکت به آنان پرداخت نخواهد شد.

ب – مدارک مورد نیاز:

2-17- اصل و فتوکپی برابر اصل آگهی تاسیس، اساسنامه و روزنامه رسمی ثبت شرکت و آخرین تغییرات در هیئت مدیره آن و فتوکپی برابر با اصل مدارک ثبت نمایندگی یا شعبه شرکت‌های خارجی در ایران همراه ترجمه مدارک ثبت و اساسنامه شرکت اصلی در کشور مبدأ.

تبصره: فعالیت بازاریابی شبکه‌ای باید صرفاٌ به‌عنوان تنها فعالیت مجاز شرکت، در اساسنامه آن قید شده باشد.

2-18- اصل و فتوکپی برابر با اصل شناسنامه و کارت ملی، آخرین مدرک تحصیلی و شش قطعه عکس مدیرعامل و رییس هیئت مدیره شرکت و همچنین سایر اعضای دارای حق امضا در هیئت مدیره به اضافه کارت پایان خدمت نظام وظیفه و یا معافیت دایم آنها و در مورد اتباع خارجی فتوکپی برابر با اصل گذرنامه همراه شماره اختصاصی اتباع خارجی و روادید اقامت معتبر.

2-19- گواهی عدم سوء پیشینه مدیرعامل و رییس هیئت مدیره و سایر اعضای دارای حقّ امضا در هیئت مدیره شرکت.

ماده 3- صلاحیت امنیتی و تخصصی متقاضیان عضویت در هیئت مدیره، مدیرعامل و مدیر مالی شرکت‌ها باید قبل از انتصاب توسط کمیته نظارت تأیید شود. در صورتی که هر یک از اشخاص فوق در ادامه فعالیت شرکت به هر دلیل فاقد یکی از صلاحیت‌های مزبور شوند، مراتب به شرکت اعلام می‌شود و در این صورت شرکت باید ظرف ده روز به برکناری فرد فاقد صلاحیت اقدام کند.

ماده 4- کمیته نظارت، مسئولیت صدور تأییدیه برای موافقت مقدماتی با متقاضیان دریافت مجوز بازاریابی شبکه‌ای را عهده‌دار است.

ماده 5- صدور مجوز فعالیت بازاریابی شبکه‌ای:

مرکز امور اصناف و بازرگانان، مسئول صدور موافقت مقدماتی و همچنین مجوز فعالیت بازاریابی شبکه‌ای پس از تأیید کمیته نظارت است.

ماده 6- مراحل صدور مجوز فعالیت:

6-1- متقاضیان تأسیس و دریافت مجوز فعالیت بازاریابی شبکه‌ای، درخواست کتبی خود را همراه مدارک مندرج در ماده (2) این دستورالعمل به مرکز امور اصناف و بازرگانان ارائه می‌کنند.

6-2- مدارک ارائه شده توسط متقاضیان به منظور رسیدگی به کمیته نظارت تحویل داده می‌شود.

6-3- کمیته نظارت اقدام به رسیدگی به مدارک واصله از مرکز امور اصناف و بازرگانان می‌کند و در صورت تأیید صلاحیت، مراتب را برای صدور موافقت مقدماتی به مرکز امور اصناف و بازرگانان اعلام می‌کند.

6-4- مرکز امور اصناف و بازرگانان پس از اخذ تأییدیه صلاحیت از کمیته نظارت، به صدور موافقت مقدماتی برای متقاضیان اقدام می‌کند.

6-5- کمیته نظارت پس از بررسی و احراز شرایط و ضوابط لازم مندرج در ماده (2) توسط متقاضی، به ارائه تأییدیه برای صدور مجوز فعالیت بازاریابی شبکه‌ای به مرکز امور اصناف و بازرگانان اقدام می‌کند.

6-6- مرکز امور اصناف و بازرگانان براساس تأییدیه دریافتی از کمیته نظارت، مجوز فعالیت متقاضیان را صادر و رونوشت آن را به کمیته نظارت ارائه می‌کند.

ماده 7- کمیته نظارت:

کمیته نظارت بر مراحل صدور مجوز و نحوه فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای متشکل از نمایندگان وزارت اطلاعات، وزارت بازرگانی، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و دادستانی کل کشور بوده و دبیرخانه آن در مرکز امور اصناف و بازرگانان مستقر است.

ماده 8- تمامی شرکت‌های دارای مجوز فعالیت از مرکز امور اصناف و بازرگانان، مجاز به فعالیت در چارچوب اساسنامه و طرح تجاری مصوب کمیته نظارت خواهند بود و اجازه تأسیس دفتر، تبلیغات و برگزاری سمینارهای تبلیغی با رعایت سایر قوانین و مقررات کشور را خواهند داشت.

ماده 9- مرکز امور اصناف و بازرگانان می‌تواند شرکت‌های دارای مجوز را براساس معیارهایی که توسط کمیته نظارت تصویب می‌شود و به اجرا گذاشته خواهد شد، رتبه‌بندی کند و نتایج آن را به اطلاع مردم برساند.

ماده 10- بررسی تخلفات شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای:

کمیته نظارت مسئول بررسی شکایات واصله از مردم در ارتباط با شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای که دارای مجوز فعالیت از مرکز امور اصناف و بازرگانان هستند، خواهد بود.

تبصره: در مواردی همچون کم فروشی، گران فروشی و سایر تخلفات مرتبط با حوزه بازرسی و نظارت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، مراتب پس از بررسی و تأیید کمیته نظارت از جانب مرکز امور اصناف و بازرگانان به منظور رسیدگی و اعلام نظر به سازمان مذکور و درصورت لزوم به سازمان تعزیرات حکومتی ارسال می‌شود.

ماده 11- در صورت تکرار تخلفات متعدد از جانب یک شرکت و تأیید آن توسط کمیته نظارت، مرکز امور اصناف و بازرگانان می‌تواند به لغو یا ابطال مجوز شرکت مذکور اقدام کند.

ماده 12- این دستورالعمل در 12 ماده و 8 تبصره تهیه شد و در تاریخ 18/9/1388 به تصویب معاون توسعه بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی رسید.